Marie Antoinette en Sébastien Erard

Bij de opening van het nieuwe Geelvinck Muziek Museum in Zutphen onthulden de burgemeester van Zutphen, mevrouw Annemieke Vermeulen, tezamen met de wethouders Oege Bosch (Financiën) en René Sueters (Cultuur), de conservator muziekinstrumenten van het Rijksmuseum, prof.dr. Giovanni di Stefano en de senior specialist Kinkend Erfgoed van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Rudi van Straten, een bijzondere tafelpiano uit 1788, die het museum kort tevoren in Frankrijk had verworven:

één van de twee tafelpiano’s, gebouwd door Sébastien en Jean-Baptiste Érard, waarvan wordt aangenomen dat deze toebehoorden aan koningin Marie Antoinette. De onfortuinlijke Oostenrijkse prinses, die bekend stond als een groot liefhebster van klavecimbel en fortepiano, eindigde nog geen vijf jaar later onder de guillotine.

Opening Geelvinck Muziek Museum in Zutphen op 29 juni 2017
Voor een impressie van de feestelijke opening en onthulling van Marie Antoinette’s tafelpiano Erard 1788, zie: https://youtu.be/CEuZZEa9aq4

Marie Antoinette
Marie Antoinette werd in 1755 als de jongste dochter van de Oostenrijkse keizer geboren. Opmerkelijk genoeg waren onder haar voorouders ook Lodewijk XIII van Frankrijk en Willem de Zwijger. Zij was nog geen vijftien toen zij in 1770 werd uitgehuwelijkt aan de latere Koning Lodewijk XVI. De modebewuste koningin met (naar latere critici beweerden) weinig sociaal-maatschappelijk inzicht werd een spilzieke levensstijl verweten. Zij was een groot liefhebster van muziek en speelde zelf goed klavecimbel. Door haar toedoen kwam de fortepiano en vogue, die inmiddels in het buitenland alom bekendheid had verworven, maar in het Frankrijk van het ancien régime, waar de aristocratie in het algemeen vasthield aan het klavecimbel, werd bestempeld als het muziekinstrument van de rebelse burgerij. Onder haar protectie konden Sébastien Érard en zijn broer de basis leggen voor één van de meest succesvolle Franse piano-industrieën.

Sebastian Ehrhardt
Sebastian Ehrhardt (1752-1831) werd geboren in Straatsburg en kwam op ongeveer zeventienjarige leeftijd naar Parijs, waar hij in de leer ging bij een klavecimbelbouwer. Ruim zes jaar later vestigde hij zich onder de naam Sébastien Érard en wist naam te maken als bouwer van Engelse tafelpiano’s. Hij werd de protégé van de hertogin de Villeroy, een vriendin en hofdame van Marie Antoinette. In 1785 verkreeg hij de protectie van het koninklijk hof en leverde hij in de jaren daarna 17 tafelpiano’s. Bovendien bouwde hij voor Marie Antoinette enkele opmerkelijke vleugels. De tafelpiano uit 1788, nu te zien in het Geelvinck Muziek Museum in Zutphen, zal één van die zeventien tafelpiano’s geweest moeten zijn.

De Franse Revolutie
Een jaar later brak de revolutie uit en week Sébastien uit naar Engeland, waar hij een nieuwe vestiging startte. Zijn broer zette het bedrijf in Parijs door. In onze collectie bevindt zich ook nog een Erard tafelpiano uit 1793, het jaar dat Marie Antoinette tot de guillotine werd veroordeeld.

Paleis van Versailles en Château de Breuil-Benoit
De recent door ons verworven tafelpiano is meer dan anderhalve eeuw in het bezit geweest van de graven de Reiset op het Château de Breuil-Benoit. Het instrument is eerder te zien geweest in het Paleis van Versailles in de tentoonstelling “Marie-Antoinette, Archiduchesse, Dauphine, et Reine” (1955).