Zilveren Anjer voor Frans Wytema

Dinsdag 18 juni vond de jaarlijkse Zilveren Anjer uitreiking plaats. Met zichtbaar plezier spelde HKH Prinses Beatrix de onderscheiding op bij

Frans Wytema, oud-voorzitter van de Stichting Sweelinck Collectie. Frans Wytema heeft vele jaren het beheer van de Sweelinck collectie fortepiano’s behartigd, tot deze onder de vleugels van Museum Geelvinck kwam.

Met deze anjer spreekt het Prins Bernhard Cultuurfonds zijn waardering uit voor Frans’ inspanning voor het behoud van dit muzikaal erfgoed.

 

Niet alleen fortepiano’s zijn Frans dierbaar, hij trekt zich ook het lot aan van Zaans erfgoed, in het bijzonder de traditie van de Zaanse houtbouw, mede-reden voor het toekennen van de Zilveren Anjer.

 

Vaak op het laatste nippertje wist hij een Zaans huisje, soms nog daterend uit de 17de eeuw, van de sloophamer te redden en op de plek te behouden, dan wel elders in de buurt weer op te bouwen. Zo dankt Zaandijk het eigen, karakteristieke aanzicht met de groen geverfde, houten huisjes en specifiek Zaanse front en kapversiering, voor een groot deel aan Frans’ onversaagde interventie, wanneer er weer een nieuw bouwbesluit aan de orde was, waardoor er opnieuw een traditioneel huis door nieuwbouw dreigde te worden vervangen. Als het niet anders kon, werd het hele huis door Frans en zijn medestanders zorgvuldig afgebroken en elders in de buurt weer in zijn geheel opgebouwd.

 

De plechtigheid van de Zilveren Anjer-uitreiking werd opgeluisterd door een recital door pianist Willem Brons op een fortepiano vleugel, Böhm

Wenen 1830, uit de persoonlijke collectie van Frans Wytema.

 

 

Ons Persbericht formuleerde deze gebeurtenis als volgt: 

 

Zilveren Anjer voor redder Sweelinck Collectie pianofortes

Op 18 juni 2013 ontving mr. Frans Wytema de Zilveren Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds uit handen van HKH Prinses Beatrix. Door zijn niet aflatende inzet is het gelukt om de Sweelinck Collectie bijeen te houden en voor Nederland te bewaren. Tijdens de ceremonie in het Koninklijk Paleis op de Dam gaf Willem Brons een recitel op de pianoforte vleugel van de Weense firma Böhm uit 1830 uit het bezit van Wytema .

Met ruim 80 historische instrumenten is de Sweelinck Collectie de belangrijkste collectie pianofortes en vroege piano’s in Nederland. Het geeft een overzicht van de ontwikkeling van de pianobouw vanaf het klavecimbel tot de huidige moderne vleugel. De piano is reeds twee eeuwen het meest bespeelde muziekinstrument, zowel door professionele musici, als door amateurs. Naast Wenen, Parijs en Londen, ontwikkelt Amsterdam zich in de late 18^e eeuw tot één van de Europese centra voor pianobouw en tot op de dag van vandaag worden in Amsterdam op ambachtelijke wijze deze instrumenten gebouwd en gerestaureerd.

In de maatschappelijke omwenteling van de jaren ’60 – ’70 van de vorige eeuw ontstaat onder klassieke musici een behoefte  om terug te keren naar de bron: zij gaan opnieuw de instrumenten bespelen waarop de grondleggers van de klassieke muziek, zoals Mozart en Beethoven, gecomponeerd hebben. Deze muziekinstrumenten – en dat geldt temeer voor de pianoforte – hebben hun eigen klankkleur. Door de weinige nog resterende authentieke instrumenten te restaureren, dan wel kopieën daarvan te reconstrueren, keert de muziek zoveel mogelijk terug naar hetgeen waarschijnlijk door de componist bedoeld is. Inmiddels beroemde namen als Ton Koopman, Gustav Leonhardt en Stanley Hoogland zetten zich in voor herwaardering van de historisch geïnformeerde muziekuitvoering .

In deze tijd ontstaat de Sweelinck Collectie op initiatief van de Amsterdamse muziekdocent Rien Hasselaar. Hij brengt zijn collectie, later aangevuld met ondermeer de Collectie Hollander, onder in een stichting bij het toenmalige Sweelinck Conservatorium aan de Van Baerlestraat: het Sweelinckmuseum. Na de plotselinge dood van Hasselaar in 2001, neemt Frans Wytema het stokje over. Door toedoen van bezuinigingen wordt bij de nieuwbouw voor het Conservatorium van Amsterdam aan de Oosterdokskade geen plaats ingeruimd voor de Sweelinck Collectie. De collectie dreigt dan uiteen te vallen. Doordat het Nederlandse deel van de collectie in de procedure voor opname op de lijst nationaal erfgoed (Wet behoud cultureel erfgoed) is, kon dit worden ondergebracht in een depot van het ICN.

Wytema en medestanders zoals Stanley Hoogland, Willem Brons en Romain d’Ansembourg weten de collectie grotendeels bijeen te houden. Inmiddels is de collectie onder de vleugels van Museum Geelvinck Hinlopen Huis gebracht. Hierdoor kan worden voorkomen, dat de collectie alsnog uiteenvalt nu dit jaar het depot van het voormalige ICN wordt wegbezuinigd.

Museum Geelvinck Hinlopen Huis wil de historische piano’s onderbrengen in buitenplaatsen en andere historische monumenten door heel Nederland, daar waar een mogelijkheid is om kamerconcerten uit te voeren. Zo kan een breed publiek de instrumenten weer bewonderen en beluisteren. In samenwerking met het Conservatorium van Amsterdam en met steun van Stadsherstel Amsterdam en het Mondriaanfonds wordt gewerkt aan een nieuwe opzet waarbij de instrumenten ook weer ingezet kunnen worden voor vakeducatie. Met steun van onder meer de Gravin van Bylandt Stichting is inmiddels al een bijzondere lyra-yvleugel gerestaureerd. Van 8 t/m 14 oktober vindt in Amsterdam (Museum Geelvinck en de Posthoornkerk) het Geelvinck Pianoforte Festival plaats met concerten op pianoforte door onder meer Richard Egarr, Bart van Oort en Michael Tsalka.

Wytema ontvangt de Zilveren Anjer eveneens voor zijn inzet voor het Zaanse erfgoed. In Zaandijk heeft hij diverse historische houten huizen gered en een nieuwe functie gegeven. Hij heeft mede de aanzet gegeven voor het Pianoforte Festival Zaandijk eerder dit jaar. Op zijn Duwaer pianoforte tafelpiano uit 1830, die normaliter geëxposeerd wordt in Museum Honig Breethuis te Zaandijk, werd afgelopen zaterdag gespeeld in De Bazel ter gelegenheid van de opening van het UNESCO Werelderfgoed Weekend. Vorig jaar heeft Wytema formeel afscheid genomen van het stichtingsbestuur voor de Sweelinck Collectie.

Door de inzet van Wytema wordt voor de Sweelinck Collectie nu gewerkt aan een nieuwe toekomst. De innovatieve netwerkopzet voor de collectie vergt weliswaar de nodige eenmalige fondsen om de historische instrumenten effectief voor kamerconcerten en vakeducatie in te kunnen zetten, maar dit zorgt dan wel voor het efficiënt borgen van het voortbestaan van dit voor de Nederlandse geschiedenis  belangrijke muzikale erfgoed.