Terugblik Geelvinck Fortepiano Festival 2014

Dit jaar was ons fortepianofestival langer, breder, internationaler en op meer locaties dan de drie vorige jaren. Ons Concours voor Jong Talent kende twee winnaars: Olga Paschenko verdiende met lof de Publieksprijs en Sayuri Nagoya ontving de Aanmoedigingsprijs. Onze Call for Compositions heeft 10 inzendingen opgeleverd, uit 9 landen, waarvan de compositie voor tafelpiano ‘The Wanderer’ van de Japanse componiste Haruyo Horie grote indruk maakte.

 

Terugblik 4^e editie Geelvinck Fortepiano Festival

Met 25 concerten verdeeld over tweeëneenhalve week in de Posthoornkerk, Museum Geelvinck en zes partnerlocaties, is ons festival uitgegroeid tot een van de grootste fortepianofestivals ter wereld. Dit wordt versterkt door het feit dat er maar liefst op 12 historische vleugels, 8 historische tafelpiano’s en nog vier andere toetsinstrumenten (waarvan twee historisch en twee kopieën) werd gespeeld. Musici kwamen voor het festival speciaal over uit Zweden, Finland, Tsjechië, Japan, Israël en Schotland. Ook uit Nederland speelden musici van diverse nationaliteiten (Japans, Vietnamees, Mexicaans enz.).

 

“New & Hot”

Het festival was verdeeld in drie weekdelen ieder met hun eigen thema. Het begon met “New & Hot!”: drie concerten met eigentijdse of tweede helft 20^e eeuwse muziek, zoals de presentatie van maar liefst 10 premières van nieuwe stukken speciaal geschreven voor historische piano’s en met name de tafelpiano. Er kwamen inzendingen uit negen verschillende landen, waaronder Australië en Japan. Ook werken, die in eerdere edities van het concours hoge ogen gooiden, werden herhaald. De beoordeling vond plaats onder leiding van Martijn Padding.

 

Schubert & Shaffy

Her festival begon met de combinatie van Schubert en Shaffy in een optreden van Daniël Vecht en Jeroen Sarphati, waarbij zowel op een Weense pianoforte vleugel van de hand van Joseph Böhm uit de tijd van Schubert (1820) werd gespeeld, als op de speciaal hiervoor door het museum weer bespeelbaar gemaakte gigantische Challen vleugel (1930) uit het privébezit van Ramses Shaffy (eerder te zien geweest in de succesvolle Ramses Shaffy tentoonstelling in UvA Bijzondere Collecties).

 

Richard Egarr & Anna Traub en Rembrandt Frerichs Trio

Tijdens het onconventionele louncheconcert op de zaterdagavond werd een nieuw format uitgetest: de avond begon vroeg met experimentele muziek op pianoforte, laptop en traditionele Vietnamese snaarinstrumenten en zang. Vervolgens het vroege klassieke genre, Dussek en Haydn door de fabuleus spelende Richard Egarr. Daarna trad Rembrandt Frerichs op historische fortepiano op,begeleid door de twee andere leden van zijn Frerichs Jazz Trio: Tony Overwater op bas en Vincent Planjer op drums. Dat leidde het duo vraaggesprek met Richard Egarr en Rembrandt Frerichs in. Vervolgens trad Richar Egarr op met de sprankelende operasopraan Anna Traub. En de avond werd laat afgerond met een laatste optreden van het Rembrandt Frerichs Jazz Trio, waarin Bach overging in Perzische en Noord-Afrikaanse melodielijnen en ritmes.

 

International Geelvinck Fortepiano Festival Concours

Tijdens het eerste weekend startte ook het concours voor jong professioneel talent op pianoforte. In drie rondes werden kandidaten uit de gehele wereld getest op hun kunnen op historische piano’s uit verschillende periodes. Uit eindelijk verkoos de jury onder leiding van Marcel Baudet (Young Pianist Foundation) ook dit jaar géén eerste prijs toe te kennen, maar de beste, Olga Pashchenko uit Rusland – een leerling van Richard Egarr – nam met verve de Geelvinck Publieksprijs in ontvangst en de tweede finalist, de Japanse Sayuri Nagoya uit Antwerpen, ontving de Geelvinck Aanmoedigingsprijs.

 

Day of the Squares & Clavichords

Ook in de volgende dagen vonden nog premières plaats, onder meer tijdens de ‘Day of the Squares & Clavichords’ door de internationale expert op klavichord, Anna Maria McElwain uit Finland. Deze dag begon met masterclasses voor historische pianoforte, tafelpiano en klavichord. De kandidaten in het concours streden om de Square Piano Award en twee besten traden ’s avonds live op in het programma Opium op Radio 4; hiervoor was speciaal de Buntebart & Sievers tafelpiano uit 1787 naar de studio in het Vondelpaviljoen gebracht. De winnares van het concours voor klavichord in het Nordic Early Keyboard Festival, eerder dit jaar in Kuopio (Finland), de Amerikaanse Daryl Cook, gaf een recital op een groot klavichord, ter beschikking gesteld door Sander Ruys ism het Nederlands Clavichord Genootschap. Daarna gaf em.prof.dr. Olaf van Hees een gedegen uitweiding over de ontwikkeling van de pianoforte en met name de tafelpiano.

 

Historische piano’s

Het centrale thema, dat dan ook het kernweekend beheerste, is de veelheid van klankkleuren van de diverse historische piano’s en de combinaties die daarmee te maken zijn, zowel met klassieke en hedendaagse muziek, als met qua verfijning daarbij passende historische instrumenten, zoals de klassieke gitaar en de mandoline. Dit kwam het beste uit tijdens het vrijdagavondconcert, dat niet voor niets de naam “kaleidoscope” meekreeg: er werd op zes verschillende historische piano’s gespeeld, door vier fortepianisten. Dit werd onderstreept door het optreden van twee musici op historische gitaar en mandoline: Izhar Elias en Alon Sariel.

 

The Future of …. Historic Piano Collections

In heel Europa worden collecties van historische instrumenten – en vanwege hun omvang piano’s in het bijzonder – bedreigd door opdrogende financiering. De Sweelinck Collectie, die in feite ter nauwer nood gered werd, is hiervan een goed voorbeeld. De wereldkoepel van muziekinstrumentenmusea, ICOM CIMCIM, wijdde in augustus een congres aan onder meer dit thema en de innovatieve nieuwe opzet voor de Sweelinck Collectie in Museum Geelvinck werd daarbij ten voorbeeld gesteld. Reden voor The Club of Amsterdam om hierover een discussieavond in ons museum te organiseren met als keynote speakers Göran Grahn, directeur-conservator van de Nydahl Collectie in Stockholm, Giovanni di Stefano, de nieuwe conservator muziekinstrumenten van het Rijksmuseum en Jurn Buisman als conceptbedenker van de nieuwe opzet voor de Sweelinck Collectie. Met de toegestroomde directeuren, musici, restaurators, musicologen en andere stakeholders van museale en particuliere collecties muziekinstrumenten, ontstond een levendige discussie, geleid door de moderator Annegien Blokpoel (The Club of Amsterdam).

 

Tsjechië – Zweden – Israël – Japan

Belangrijk waren ook de concerten, gerelateerd aan musici en componisten uit specifieke landen. In samenwerking met het Tsjechisch Centrum kwamen de bekende cellist Petr Nouzovsky, pianiste Aneta Majerova en violist Stepan Prazak speciaal over uit Praag. In het kader van het Nederland Zweden 400 Jaar was er het intrigerende duo van fluitiste Kinga Prada en klassiek gitarist Marten Falk uit Zweden. En speciaal uit Israël overgekomen was de ster-mandolinespeler Alon Sariel. Speciaal uit Japan kwam over Magumi Tanno, die onder meer het nieuwe werk van de Japanse componiste Haruyo Horie voortreffelijk uitvoerde; deze compositie vormde zonder meer de publekslieveling.

 

“Für Kenner & Liebhaber”

Het thema van de laatste week was “Für Kenner & Liebhaber”, uiteraard alles op historische piano. Coryfeeën als Willem Brons (vierhandig met zijn briljante Japanse leerlinge Wakana Shimizu), Bart van Oort en Michael Tsalka. Frederic Voorn schitterde voor een bomvolle zaal op drie historische vleugels met een nieuw programma over de kunst van de Nocturne.

 

‘The Art of Improvisation’

Traditioneel vormt een discussieavond over de historisch geïnformeerde muziekpraktijk, gemodereerd door de pianist en auteur Bas van Bommel, een vast onderdeel van het festival. Dit jaar was prof.dr. Norman Beedie van de Royal Conservatory of Scotland speciaal uit Glasgow hiervoor overgekomen. Zijn muziekaal rijkelijk gelardeerde keynote speech vormde een krachtig pleidooi voor meer improvisatie en minder strakke handhaving van de bestaande canon binnen de Oude Muziek praktijk.

 

Diepenbrock’s Erard vleugel

Ronduit bijzonder was het programma rond Alphons Diepenbrock, dat David Kuyken en Marta Liébana op zijn eigen Erard-vleugel uitvoerden samen met de sopraan Irene Maessen en de cellist Stephan Heber. Dit was de eerste openbare uitvoering op de uit 1839 stammende Erard pianoforte uit het privé-bezit van Alphons Diepenbrock. In 1911-1912 is de vleugel door de firma Erard in Parijs gereviseerd. Frits Janmaat van Maison Erad heeft de vleugel recent weer teruggebracht naar deze staat en de kleindochter van de componist stelt nu Museum Geelvinck in de gelegenheid om fondsen bijeen te brengen, waarmee deze voor de Nederlandse muziekgeschiedenis uiterst belangrijke vleugel voor de Sweelinck Collectie verworven kan worden.

 

Skrjabin

Niet onvermeld mag blijven, dat het Europees Skrjabin Genootschap zijn jaarlijkse concert ter gelegenheid van de sterfdag van Frédéric Chopin in Museum Geelvinck liet uitvoeren door het hiervoor uit België overgekomen pianowonder Yanna Penson. Zij voerde het concert uit op de recent aan het museum geschonken vleugel van Carl Bechstein.

 

Externe locaties

Naast de concerten en andere activiteiten in Museum Geelvinck en de acht avondconcerten in de Posthoornkerk, vonden er diverse festivalconcerten plaats op partnerlocaties, zoals het Pianolamuseum, Kasteel Heeswijk, Huis Leyduin, Huis Schouwenburg, ’t Jagthuis en op het fameuze Geelvinck-orgel in de Grote Kerk te Beverwijk.

 

Finale

Het festival eindigde met een formidabel concert op drie historische instrumenten door de zeer actieve artistiek leider van het festival, prof.dr. Michael Tsalka. Hij voerde Bach’s volledige Die Kunst der Fuge uit en becommentarieerde daarbij dit absolute meesterwerk van de klassieke muziek. Het bijzondere concert werd bijgewoond door Zijne Excellentie de Ambassadeur van Israël en zijn echtgenote.

 

Steun

Speciale dank aan ons boegbeeld, Richard Egarr, beschermheer van het festival, en Michael Tsalka, de onvermoeibare artistiek leider. Voor het op zeer korte termijn gerealiseerde programma rond de Diepenbrock vleugel gaat speciale dank naar David Kuyken (Conservatorium van Amsterdam), Irene Maessen en Marta Liébana. Ook de onbaatzuchtige inzet van Willem Brons, Kaoru Iwamura en Frederic Voorn mag niet onvermeld blijven. Zonder de steun van Gijs Wilderom (restaurator van het merendeel van de historische instrumenten), Hans Kramer (De Pianotemmer), Martin Spaink (klavecimbel restaurator), Olaf van Hees (restaurator tafelpiano’s), Frits Janmaat (Maison Erard) en Roeland Moorer (restaurator/bruikleengever) zou dit festival niet tot een succes zijn gemaakt. Voor de juryvoorzitters Marcel Baudet en Martijn Padding, alsmede alle juryleden, speciale dank voor hun inzet voor de concoursen, alsook Stadsherstel, Arte Quattro, Marijke Music Management en onze stagiaire Carolien Jonker. Opnames en camerawerk stond onder leiding van Daan Vree. Het eigen team bestond uit Roland Spek (dagelijks management en ontwerp), Rieke van der Veen (PR), Dunya Verwey (programmeur en conservator) en Jurn Buisman (algemene directie).

 

Sponsors: Kunstenisrael en Terra Vitis Wijnen

Zonder de financiële bijdrage van de hoofdsponsor KunstenIsraël en de sponsoring door TerraVitis Wijnen zou de totstandkoming van dit festival aanzienlijk moeilijker zijn geweest. Het festival werd gedragen door Museum Geelvinck en heeft geen enkele steun vanuit overheidsfondsen of de grote particuliere cultuurfondsen genoten.