CIMCIM 2015 in Rusland: Moskou en St. Petersburg

Ons museum is inmiddels een kwart eeuw institutioneel lid van het International Council of Museums (ICOM). Onder ICOM vallen diverse wereldkoepels van musea op specifieke terreinen, zoals bijv. musea voor toegepaste kunst, huismusea enz. Wij zijn al jaren actief in ICOM DemHist (historische huizen), waarvoor Jurn Buisman afgelopen jaar nog een paper heeft gegeven. Sedert de Sweelinck Collectie enkele jaren geleden onder onze vleugels is gekomen, zijn wij ook een actief lid van ICOM CIMCIM, de wereldkoepel van muziekmusea en musea met collecties muziekinstrumenten. Vorig jaar hebben wij tijdens het jaarcongres van CIMCIM een paper gegeven over onze innovatieve opzet voor de Sweelinck Collectie, hetgeen met applaus werd ontvangen. Dit jaar was het jaarcongres te gast bij de muziekmusea in Rusland.

 

Moskou: Glinka Museum

Het congres, dat van 27 juni t/m 3 juli plaatsvond, werd voortreffelijk georganiseerd door het Glinka Museum (National Museum Consortium of Musical Culture). Dit federale ‘museum consortium’ beheert niet alleen de grootste collectie muziekinstrumenten van Rusland, maar tevens verschillende historische huizen en appartementen van bekende componisten. In 2013 hebben wij, naar aanleiding van een kennismaking tijdens een eerder CIMCIM-congres, enkele belangrijke bruiklenen van het Glinka Museum mogen ontvangen voor de tentoonstelling “1813: Nederland door de Russen bevrijd!”. Hieruit is een warme band ontstaan met de directeur, dr. Michael Bryzgalov, en zijn team, alsook met de directeur van het Pushkin Literair Museum, dr. Evgenie Bogatyrev, waarmee wij in contact waren gebracht door ir. Thymen Kouwenaar, de toenmalig Nederlands attaché voor cultuur, maatschappij en wetenschappen te Moskou. Ook werden wij allerhartelijkst omarmd door dr. Alexander Lazarev, directeur van het Alexander N. Scriabin Memorial Museum, waarmee ons museum in het kader van het Europees Skrjabin Genootschap een samenwerkingsverband heeft. Alle drie musea zijn erg vooruitstrevend met vernieuwing van hun tentoonstellingsopzet.

Thema: Muziek in Muziekmusea

Uit de gehele wereld, zelfs uit China, de VS en Argentinië, waren directeuren en conservatoren van muziekmusea en collecties muziekinstrumenten, deskundigen en particuliere verzamelaars gekomen. Thema van het congres was dit jaar de rol van muziekuitvoeringen in het muziekmuseum. Dat lijkt een vanzelfsprekendheid, maar zulks is zeker niet in alle musea het geval gezien de conserverende doelstelling, die musea van nature eigen is. Zo “slaapt” de collectie muziekinstrumenten in het Gemeentemuseum in Den Haag al jaren als een Doornroosje. De laatste dertig jaar is conserveren de norm in de Westerse wereld geworden. Bij deze rigoreuse zienswijze worden inmiddels kanttekeningen geplaatst. Verschillende sprekers benadrukten dat onder bepaalde condities wel degelijk op historische instrumenten gespeeld kan worden. Zo gaf Mimi Waitzman van voorheen Fenton House (dat qua opzet en collectie erg op Museum Geelvinck lijkt) en nu de Horniman Museum (Londen) een lezing over het in de praktijk omgaan met historische fortepiano’s, die bespeeld worden. Interessant was te zien hoe de verschillende visies ook duidelijk cultuurgebonden zijn. Matthew Hill (Phoenix, Arizona, VS) ging in op de marketing van muziekinstrumentenmusea, door gebruik te maken van de aantrekkingskracht die speciale muziekinstrumenten op bezoekers van alle leeftijden hebben, zoals de octo-bass: een overmaatse contrabas, die zulke lage tonen kan voortbrengen, dat de mens deze niet meer hoort, maar wel voelt. Michael Bryzgalov leidde een rondetafelgesprek om zijn museum – dat de laatste twee jaar al veel vernieuwing had doorgevoerd – nog verder te verbeteren.

In actie voor behoud muzikaal erfgoed

Ook Giovanni Paolo di Stefano, conservator muziekinstrumenten van het Rijksmuseum, was aanwezig. Hij gaf een inleiding over de komende tentoonstelling rondom de ‘Notenkraker’-beweging eind jaren zestig, waarin Frans Brüggen een significante rol speelde. Onze eigen bijdrage bestond dit jaar uit inbreng tijdens de algemene ledenvergadering, waarbij wij een aanzet hebben gegeven voor de vorming van een werkgroep voor bedreigde instrumenten, collecties en musea. Helaas moet geconstateerd worden, dat er weer een muziekinstrumentenmuseum mogelijk geschrapt wordt: de Sammlung Alter Musikinstrumente in de Neue Burg (Kunsthistorisches Museum) in Wenen. Vanuit CIMCIM wordt nu hiertegen actie gevoerd.

St. Petersburg: Sheremetsev Palace

Na drie dagen in Moskou ging de gehele groep met de sneltrein naar St. Petersburg, waar het congres werd voortgezet in het Theater- & Muziekmuseum in het Sheremetiev Paleis aan de Fontanka. Dit museum is meer traditioneel van opzet. De collectie wordt stapsgewijs opnieuw beschreven en ook wij konden enige nuttige suggesties doen voor een verbetering van toeschrijvingen. De directeur, dr. Natalia Metelitsa, gaf ons een warm welkom. Vanwege de “witte nachten”, hing in St. Petersburg een feestelijke sfeer.

Al met al een bijzonder stimulerend congres. Volgend jaar vindt het congres in China plaats.