ICOMOS UK in Bath: 7 – 11 september 2016: Wie was Capability Brown?

De vraag wie was Lancelot “Capabillity” Brown, maar vooral wat zijn betekenis is geweest voor de Engelse, cq Europese 18-de eeuwse landschapsarchitectuur, stond centraal in het symposium, dat ICOMOS UK in samenwerking met IFLA (International Federation of Landscape Architects) en de National Trust tussen 7 en 11 september 2016 in Bath had georganiseerd.

Lancelot ‘Capability’ Brown en de Engelse landschapsstijl

Lancelot Brown (1716 – 1783) staat bekend als de schepper van de Engelse landschapsstijl in de Europese tuinarchitectuur en heeft daarmee de traditie van de strakke, geometrische vormen van de classicistische ‘Renaissance’ of ‘Franse’ tuin en de parterre-structuur van de ‘Baroktuin’ doorbroken. Kenmerkend zijn de vloeiende, onregelmatige lijnen, met een ‘natuurlijk’ aandoende begroeing, als ware de natuur zijn eigen natuurlijke gang gegaan; met als vaste onderdelen: rondom een groot huis, een buitenplaats of kasteel, een tuin met bloeiende borders, uitlopend in een golvend landschap, met zichtassen en coulissenwerking door lage en hoge boompartijen; een als een serpentine slingerende waterloop en meertje; een ‘klassiek’ bruggetje en decoratieve elementen als een paviljoentje of theekoepel; een ‘haha’ voor de schapen (vanuit het huis onzichtbare wal om de schapen binnen hun weide te houden) en een groter areaal voor herten. Als meest bekende voorbeelden van deze stijl gelden Blenheim Palace, Chatsworth House (filmdecor voor vele kostuumdrama’s), Burghley House (bekend als locatie voor Jane Austen verfilmingen) en Prior Park in Bath, met zijn enorme, als een Griekse tempel gebouwde brug.

Lancelot Brown was een leerling van William Kent (tuinen van Stowe en die de ‘Palladium Style’ introduceerde) en was werkzaam als ‘royal gardener’ en tuinontwerper bij adelijke, Engelse families. Brown kreeg de bijnaam “Capability’, omdat hij er altijd wel in slaagde het karakter van een tuin om te vormen tot een landschapstuin in zijn kenmerkende stijl.

België
Opmerkelijk is dat deze stijl pas laat in de 18de eeuw op het Europese vasteland navolging kreeg, vooralsnog eerst in België, waar het werd ontdekt door leden van aristocratische families, op reis in Engeland en door tuinbazen, die naar Engeland werden gestuurd om meer kennis op te doen over de plantwijze van nieuwe, exotische planten en decoratieve gewassen. Het was Hertog Albert van Saxen-Teschen en Aartshertogin Marie Christine, die Lancelot Brown uitnodigden om Beaumont bij Brussel een nieuwe, Engelse landschaps-look te geven.

Nederland
In Nederland drong deze nieuwe tuinarchitectuur in dezelfde periode door, zij het dat er pas later in de 19de eeuw grote namen als Zocher en Springer aan verbonden kunnen worden. Het was Jhr. Jacob Boreel, die in de jaren ’60 van de 18de eeuw, zijn in Hollandse classicistische stijl aangelegde buitenplaats Beeckestein bij Velsen, wilde moderniseren en zijn architect, de Duitser Johann Georg Michael, naar Engeland stuurde om inspiratie op te doen. Er is een vermoeden, dat dit eveneens invloed heeft gehad op de tuinaanleg van de naast Beeckestein gelegen buitenplaats ‘Waterland’, toen in gebruik bij de toenmalige bewoners van het Geelvinck Hinlopen Huis.

 

ICOMOS Cultural Landscapes

De conferentie in Bath over Capability Brown en zijn rol in de ontwikkeling van de Engelse landschapsarchitectuur, werd voorafgegaan door de jaarvergadering van het ICOMOS – IFLA International Science Committee Cultural Landscapes op 7 en 8 september. Daarbij nam dit jaar de update voor de richtlijnen voor behoud van historische tuin- en landschapaanleg een belangrijke plaats in. ICOMOS NL was vertegenwoordigd door zijn secretaris, Jurn Buisman, tevens ‘contributing member’ van dit International Science Committee. In het verleden heeft ons museum zowel tentoonstellingen (zoals “Naar Buiten” (buitenplaatsen) in 2012 en “Splash! Vijvers en fonteinen” in 2010), als expertmeetings (keurtuinen) in het kader van historische tuinen georganiseerd. Nog steeds is ons museum eveneens actief in aan tuinen en historische huizen gerelateerde gremia, zoals sKBL, EGHN en DemHist.