Terugblik: ‘Donne Degne di Nota’, Paola Volpe en Liliane Bernardi, 1 maart 2019

In het Muziek Museum Zutphen zijn wij op 1 maart al begonnen met het vieren van Internationale Vrouwendag, door middel van een prachtig uitgevoerd concert door twee Italiaanse vrouwen, topmusici uit Napels en Rome – een nabeschouwing

 

Terugblik: Paola Volpe, piano en Liliana Bernardi, viool – “Donne degne di Nota”, of “Vrouwen die Noten waardig zijn”.

Internationale Vrouwendag staat elk jaar op 8 maart in het teken van strijdbaarheid en het gevoel van solidariteit van vrouwen overal ter wereld, meestal aan de hand van een specifiek thema. Internationale Vrouwendag is in de twintigste eeuw  ontstaan doordat vrouwen opkwamen voor hun rechten, onder andere op het gebied van arbeid en kiesrecht. In 1911 werd de Vrouwendag internationaal voor het eerst gevierd, in 1912 voor het eerst in Nederland.

 

In het Muziek Museum Zutphen zijn wij op 1 maart reeds begonnen met het vieren van Internationale Vrouwendag, door middel van een prachtig uitgevoerd concert door twee Italiaanse vrouwen, topmusici uit Napels en Rome. Zij kozen voor een programma waar vrouwen centraal staan. U weet vast hoe moeilijk vrouwlijke componisten het hadden in hun tijd. De meesten van hen mochten van hun echtgenoten of familieleden niet componeren. Denk bijvoorbeeld aan Alma Mahler en Fanny Mendelssohn. Helaas zijn er voorbeelden te over.

Mozart & Beethoven – opgedragen aan vrouwen

Paola Volpe en Liliana Bernardi hebben voor de pauze gekozen voor Mozart en Beethoven die werken voor geliefden hebben gecomponeerd. Na de pauze stond het programma helemaal in het teken van vrouwelijke componisten en hun werk.

 

1. A. MOZART, 6 Variaties op “Hélas, j’ai perdu mon amant”, K.360. Deze variaties van Mozart werden gecomponeerd in juni 1781 en opgedragen aan gravin Thiennes de Rumbkem, waar Mozart dolverliefd op was. Deze 6 variaties die lieflijk, licht melancholisch en met passie gespeeld werden zijn heerlijk om naar te luisteren.
2. van Beethoven, 12 Variaties WoO 40op het thema ‘se vuoi ballar con me’ uit de opera “Le nozze di Figaro” , een opera buffa van W.A. Mozart, waarin Figarovoor de huwelijksnacht voor zijn Suzanna zingt. In ieder geval steekt Figaro zijn liefde voor Suzanna niet onder stoelen of banken en dat was te horen aan de hele aangename vertolking van deze variaties.De variaties van Beethoven zijn geschreven en opgedragen aan Eleonore Breuning, een dierbare vriendin van de componist.
3. Na deze variaties werd het Rondo in G Majeur uitgevoerd dat Beethoven heeft opgedragen aan gravin Henriette von Lichnowsky. Voor haar was hij op zoek naar een presentje en schreef dit Rondo.

In de pauze zat de stemming er al goed in, een enthousiast goed luisterend publiek viel de musici ten deel. Hoe belangrijk is het voor uitvoerende musici, dat er voor een goed luisterend oor gespeeld wordt? Heel belangrijk! Het publiek vormt als het ware het klankbord voor de musici. Een anekdote van Artur Rubinstein getuigt hier ook van. In een van zijn biografieën zegt hij, “In Carnegy Hall kwam de elite hun mooiste creaties aan elkaar showen en kwamen meer voor elkaar dan voor de muziek. Maar, zo zegt hij, er was één meneer een beetje sjofel gekleed, op rij no 17 die er altijd was en heel goed luisterde. Voor hem speelde ik, zonder hem had ik nooit zo goed kunnen spelen”.

 

4. Na de pauze begon Paola Volpe solo met de pianosonate no. 3 in A Majeur gecomponeerd door Marianna von Martinez (1744-1812) . Zij was een Oostenrijks componiste, muziekpedagoge, klaveciniste, zangeres en vertaalster. Zij was een van de belangrijkste vrouwelijke componisten in de Mozartperiode in Wenen. De hoge kwaliteit van haar muzikale werk wordt weerspiegeld in getuigenissen van toen, o.a. van de musicoloog Charles Burney. Verder werden zowel de door haar georganiseerde “academiën” als ook haar werken als muziekpedagoge hoog ingeschat. Paola vertelde er nog bij dat het voor haar zo is dat zij juist ook de invloed van Haydn in deze sonate hoort. Deze sonate kwam heel mooi uit de verf op de Steinway tafelpiano uit 1869 waarop zij speelde. Juist vanaf de jaren 1860 werden de Steinway piano’s een groot succes en dat was ook hier goed te horen.
5. Maria Theresia von Paradis (Wenen 1759 – 1824) zij was een Oostenrijkse pianiste, zangeres, componiste en muziekpedagoge. Zij verloor reeds op jonge leeftijd haar gezichtsvermogen. Mogelijk heeft Wolfgang Amadeus Mozart zijn 18e pianoconcert voor haar gecomponeerd. Deze componiste reisde ondanks haar handicap rond door Europa en kreeg lovende kritieken zoals, …”men moet haar hebben gehoord om een idee te vormen van de raakheid, de precisie, de vloeiendheid en de levendigheid van haar spel”- Journal de Paris 1784 . Liliana en Paola speelden het mooie, lieflijke Sicilienne van deze componiste en ook hierbij hoorde je weer de mooie samenklank van de Steinway tafelpiano uit 1869 en de viool van Liliana die uit 1827 stamt.
6. Fanny Cäcilie Hensel-Mendelssohn Bartholdy , in Hamburg, geboren op 14 november1805en overleden in Berlijnop14 mei1847, was een Duitsepianisteen componiste. Zij was de oudste van vier kinderen van de rijke zakenman Abraham Mendelssohn en de pianiste Lea Mendelssohn (geboren Salomon). Ze was kleindochter van de filosoofMoses Mendelssohnen zus van de componist Felix Mendelssohn Bartholdy. Liliana en Paola speelden haar Adagio, dat ook op altviool gespeeld kan worden. Liliana wist deze klanken te combineren in mijn oren, viool, altviool en we hoorden een intens en diepgaand gespeeld Adagio.
7. Clara Schumann, Leipzig, geboren op 13 september1819en overleden in Frankfurt am Main, op 20 mei1896, was een Duitse pianiste, componiste, pianodocente en uitgever. In 1840 trouwde ze met Robert Schumann. Clara leerde pas heel laat spreken, vermoedelijk pas toen ze vier jaar oud was. In die periode woonde zij een jaar lang bij haar grootouders. Toen ze vijf werd ging ze terug naar haar vader en begonnen de intensieve pianolessen. Haar eerste openbare optreden was op 20 oktober 1828 in het Gewandhausin Leipzig. Clara speelde voor Goethe en kende ook Nicolo Paganini en Franz Liszt persoonlijk. Ons Italiaanse duo speelde van Clara het eerste van haarlieflijke “Drie Romances Opus 21”. Met veel verve en passie gespeeld kwam deze Romance diep binnen bij de toehoorders.
8. Vervolgens speelde Liliana heel virtuoos een Capriccio van een Poolse componiste, die dit werk in 1952 componeerde. Deze componiste was zelf ook violiste en wist dus heel goed wat ze van haar toekomstige collega’s zou vragen. Liliana oogstte veel lof na het spelen ervan en terecht!
9. Na het fraaie spektakel dat Liliana solo speelde volgde er een compositie voor piano en viool geheten “Sensazioni oftewel Stemmingen” vanAnnelies Rhebergen uit Warnsveld (1951- ). Zij componeert sinds 1984. Over haar composities zegt zij:” Mijn intentie is om eigen belevingen en waarnemingen in muziek te vertalen. Het liefst met zo weinig mogelijk noten. Noten en intervallen hebben van zichzelf immers al zoveel zeggingskracht.” De compositie Stemmingen – Sensazioni – is in 2002 in Italië ontstaan en werd heel goed ontvangen door de toehoorders.
10. Als laatste werden drie van de zes “Morceaux pour piano et violon” gespeeld van Pauline Viardot-García, geboren in Parijsop18 juli1821en aldaar overleden op 18 mei1910,was een Spaans/Franse componisteen mezzosopraan. George Sandwas al vanaf het begin een groot bewonderaarster van Pauline, en werd later ook een intieme vriendin. Ook Alfred de Mussetwas enthousiast over Pauline, wat hij liet blijken in zijn recensies in de krant. Pauline trouwde op advies van George Sand met Louis Viardot, op dat moment directeur van het Theatre Italien. Hij was 20 jaar ouder dan zij en deed al het mogelijke om Paulines carrière te steunen. Paola en Liliana kozen voor haar Romance, Vieille chanson en Tarentelle. Prachtige stukken die wederom veel lof oogstten bij het publiek.Een staande ovatie viel de musici ten deel en een “bis” kon dan ook niet uitblijven. Leuk om te merken was dat het publiek eigenlijk geen afscheid wilde nemen van deze muzikale avond en fijne sfeer. Men bleef napraten en nagenieten. Paola en Liliana kregen beiden een prachtig boeket in de Italiaanse “Tricolore”.

Annelies Rhebergen

www.geelvinck.nl