Ornament van de Kapel ter Heilige Stede in de tuin

Oorspronkelijk genoot in de 14^e en 15^e eeuw Amsterdam vooral bekendheid als bedevaartsoord voor het ‘Mirakel van Amsterdam’. Het verhaal gaat dat op 15 maart 1345 een stervende bedelaar, nadat hij de ziekencommunie had gekregen, op de Kalverstraat zijn laatste hostie uitbraakte. Toen dit braaksel daarna in de haard verbrand werd, bleef de hostie ongeschonden door het vuur: een mirakel. Nadat de heilige hostie aan de pastoor was teruggebracht, keerde het tot twee maal toe op wonderbaarlijke wijze terug naar de Kalverstraat. Binnen de Rooms-Katholieke Kerk werd dit als wonder van het sacrament gezien: de terugkeer van Jesus Christus in het brood van de Heilige Mis. Op deze plek werd een grote kerk gebouwd: de Kapel ter Heilige Stede.

Stadsbranden

De Kapel ter Heilge Stede brandde tijdens grote stadsbranden tot twee maal toe af: in 1421 en 1452. Steeds werd de kerk herbouwd. Jaarlijks werd een sacramentsprocessie en een markt gehouden ter viering van het Mirakel van Amsterdam.

Beeldenstorm

Bij de Alteratie van Amsterdam in 1578 – toen de katholieke stadsregering werd vervangen door een gemengde, overwegend Calvinistische – werd onder meer de Kapel ter Heilige Stede overgedragen aan de protestanten. De Calvinisten hebben het interieur van de kerk kort en klein geslagen en de kerk in eerste instantie gebruikt als paardenstal en opslag. Uiteindelijk is het gebouw als Nieuwezijds Kapel door de protestanten als godshuis in gebruik genomen.

Stille Omgang

In 1853 werd de Rooms Katholieke hiërarchie in Nederland weer toegestaan, echter het verbod op kerkelijke uitingen op de openbare weg, zoals processies, bleef nog tot 1984 in stand. In 1881 bracht dit het initiatief van de Stille Omgang, waarbij de sacramentsprocessie in de vorm van een stille rondgang in ere werd hersteld. Dit duidelijke streven van katholieke zijde richting terugname van de Kapel ter Heilige Stede, leidde in protestantse kringen tot de wens tot afbraak van deze historisch gezien bijzonder belangrijke middeleeuwse kerk om plaats te maken voor een nieuwe – aanzienlijk kleinere – protestantse kerk. In 1908 werd de kapel Ter Heilige Stede afgebroken en vervangen door een nieuw – aanzienlijk kleiner – protestantse kerkgebouw met ingang aan het Rokin. Het gebouw is heden in gebruik als de attractie The Dugeons.

Restanten na de sloop

Brokstukken van de gesloopte Kapel ter Heilige Stede werden verspreid en zijn nog te vinden in o.a. de Enge Kapelsteeg, de Wijde Kapelsteeg en Frankendael. In 1988 is op het Rokin ter herinnering aan de kapel de Mirakelkolom opgesteld. Omstreeks dezelfde tijd zijn er tevens bouwfragmenten geveild. Hieruit heeft de verzamelaar G.A.H. Buisman Jz. enkele ornamenten aangekocht, die nu in de tuin van ons museum te zien zijn.

 

Stille Omgang