Buurtevenement 11 november in Veessen:  ‘De Schipbrug van de Basjkieren’ 1813-2023

November 1813 – november 2023

Met het doel Napoleon uit Nederland te verjagen, steekt een voorhoede van het Eerste Regiment Basjkieren in november 1813 via een schipbrug de IJssel over – en met succes: binnen een paar dagen is Amsterdam bevrijd. Om de herinnering aan deze episode levend te houden, verwelkomen wij op 11 november 2023 een Basjkierse delegatie bij het ruitermonument in de Kozakkenhaven van Veessen. Iedereen is welkom op dit Buurtevenement!

Veessen aan de IJssel bij zonsondergang: Kozakkenhaven met Basjkiers Ruitermonument en de Molen van Bats

Programma:

12.30h – 15.30h: Ontmoeting met de kleine delegatie Basjkieren uit de diaspora, die speciaal uit verschillende EU-landen naar Veessen komt om bewoners uit de buurt en alle andere belangstellenden kennis te laten maken met voorbeelden uit de Basjkierse cultuur: muziek en dans, lekkernijen, Basjkierse bijenhoning, thee uit de samovar en demonstraties boogschieten.

15.30h – 17.00h: Lezing: 1813-2023: 210 jaar Basjkierse – Nederlandse Gedeelde Geschiedenis

Locatie:

In en rond de tent op het grasveld rondom het Basjkierse Ruitermonument aan de ‘Kozakkenhaven’ van Veessen, tussen de Molen van Bats en voormalig restaurant IJsselzicht /  IJsseldijk 40, 8194 LE Veessen

Wat gebeurde er aan de IJssel in november 1813?

In november 1813 werd bij Veessen de bevrijding van Nederland uit Napoleons dictatuur ingeluid. Omstreeks 11 november 1813 – 210 jaar geleden – arriveerden in Wijhe zo’n 400 Basjkierse ruiters, mannen, een aantal vrouwen en zelfs twee imams. Door Basjkierse pontonniers werd een schipbrug over de IJssel gelegd. Niet alleen konden de geallieerden (het Russische leger van Tsaar Alexander I en troepen uit Pruisen, Zweden, Engeland en Oostenrijk) zo de stad Deventer – waar een Franse troepenmacht zich verschanst had – omsingelen en afsluiten van de buitenwereld. Deze schipbrug maakte een snelle geallieerde troepenverplaatsing mogelijk over de natuurlijke barrière van de IJssel. Over de zandverstuivingen en heidevelden van de Veluwe reden de doorgewinterde ruiters door de barre koude van de winter van 1813-1814, de Franse versterkingen omzeilend. Binnen enkele dagen wisten zij Amsterdam te bereiken Met een waar huzarenstukje en een list wist de geallieerde commandant, generaal Alexander von Benckendorff, Amsterdam te bevrijden. De Fransen sloegen op de vlucht en binnen enkele weken was Nederland met slechts weinig bloedvergieten bevrijd. Von Benckendorff begeleidde met zijn Kozakken de latere Koning Willem I bij zijn feestelijke intocht in Amsterdam. Niet alleen Kozakken, maar ook naar huis terugkerende Nederlandse militairen, die uit de verslagen Franse legioenen waren gedeserteerd, keerden via de schipbrug naar het westen des lands terug. Tweede helft januari 1814 werd de schipbrug onbruikbaar door het stijgende water, zodanig dat het een dijkdoorbraak en overstroming bij Hattem veroorzaakte.

De Schipbrug tussen Fortmond en Veessen, door Barend Westenberg, aquarel, november 1813, uit particuliere collectie

Vooral de Kozakken gaven deze schipbrug bekendheid. Zij gebruikten deze overgang bij de omsingeling van Deventer, dat nog in Franse handen was. Bij de Hank heet de krib, waarop de schipbrug aanlag, de Kozakkenkrib. Zij maakten zoveel indruk, dat Veessen ook het Kozakkendorp genoemd wordt. Echter, de schipbrug werd niet door Kozakken, maar door Basjkierse pontonniers gelegd. Vanaf medio november 1813 had het 1^e Regiment Basjkieren zijn kampement in Wijhe opgeslagen. Vanuit dit basiskamp hielpen zij bij de bevrijding van Nederland. Na ruim zes weken zijn de Basjkieren doorgetrokken naar het Zuiden en zo’n drie maanden later stonden zij tezamen met andere geallieerden voor Parijs en werd Napoleon gedwongen tot abdicatie. De Basjkierse ruiters vervulden een voorhoederol en hebben zich door hun manhaftig optreden onderscheiden in de paar weken, waarin de geallieerde troepen Nederland van Napoleons overheersing wisten te ontdoen.

Links: Wijhe: Generaal Alexander von Benckendorff, rechts: Veessen: Baskierse ruiter en paard, beide door kunstenaar / beeldhouwer Alexander Taratynov gemaakt

Eén Monument – Twee Beelden: Basjkiers Ruiterbeeld en Generaal Alexander von Benckendorf

In januari 2018 is bij de haven van Veessen het beeld van een Basjkierse ruiter onthuld. Tezamen met het in november 2021 in Wijhe geplaatste kunstwerk, dat de locatie van het kampement van de Basjkieren markeert, is dit bevrijdingsmonument, gewijd aan de rol van de Basjkieren, uniek in Nederland en bovendien één van de zeer weinigen in West-Europa.

Bashkierse delegatie voor de molen in Wijhe, 26 november 2021

Filmverslag Bezoek Basjkierse Delegatie aan Wijhe & Veessen, 26-11-2021

Bekijk het filmverslag, gemaakt door Michel Agterberg Videoproducties, en lees ook over het bezoek van de Basjkierse delegatie, die ter gelegenheid van de plaatsing van het monument, dat verwijst naar generaal Alexander von Benckendorff en het Basjkierse kampement in Wijhe, op 26 november naar Wijhe en Veessen kwam:

Klik hier