Muzikale archeologie: de eerste Franse vleugel: Louis Bas, Villeneuve les Avignon, 1781

Dat het Zuid-Franse Villeneuve lez Avignon zo belangrijk was voor de Franse pianobouw, maakte Robert Adelson, conservator muziekinstrumenten van Museum Palais Lascaris in Nice, duidelijk in zijn lezing op 26 april: het was Louis Bas, die hier in 1781 de eerste Franse vleugel bouwde, nu in bezit van het National Music Museum in South Dakota (VS). Atelier Ad Libitum exposeerde hierbij een selectie top-pianofortes. Een waardevolle kennismaking, waarmee ons netwerk van expertise op dit terrein belangrijk is uitgebreid.

 

Elders in Europa was de pianoforte-vleugel al verschillende decennia gemeengoed, maar in Frankrijk voerde het klavecimbel de boventoon. Ook Louis Bas komt uit een geslacht van klavecimbelbouwers. Vanaf 1775 drijft financieel mismanagement en deelname aan de Amerikaanse Onafhankelijksoorlog tegen Engeland, Frankrijk steeds dieper in een economische crisis, die tevens de opmaat vormt voor een maatschappelijke verschuiving en op zijn beurt zal leiden tot de Franse Revolutie. In dit klimaat van aangolvende verandering is de relatief onbekende Louis Bas in het tegenover Avignon aan de Rhone gelegen Villeneuve, de eerste Franse muziekinstrumentenmaker, die in 1781 een vleugel bouwt op basis van het principe van een ‘Hammerklavier’.

De pianoforte-vleugel van de hand van Louis Bas lijkt in uiterlijke vormgeving nog sterk op een klavecimbel. Of vóór hem er wellicht ook al pianoforte-vleugels in Frankrijk gemaakt zijn, is niet bekend; hiervan zijn geen sporen bewaard gebleven.

Erard
Reeds in 1777 bouwde in Parijs de fameuze grondlegger van de Erard dynastie van piano- en harpfabrikanten, Sebastian Erard uit Straatsburg (1752-1831), zijn eerste pianoforte tafelpiano op basis van de Engels pianotechniek ontwikkeld door Zumpe in Londen. In zijn eerste jaren legde Erard zich toe op de bouw van tafelpiano’s en harpen.

National Music Museum in Vermilion (VS)
Het unieke instrument van Louis Bas is opgenomen in het nationale muziekinstrumentenmuseum van de Verenigde Staten in Vermilion (South Dakota). Deze universiteitscollectie bestaat aan meer dan 15.000 muziekinstrumenten uit de gehele wereld.

Beschrijving
Grand piano by Louis Bas of Villeneuve-lès-Avignon, France, 1781. Earliest French grand piano known to survive; includes an inverted wrestplank and action derived from the work of Bartolomeo Cristofiori (ca. 1700) with ornately decorated soundboard. Collection of the National Music Museum, Vermillion, SD, USA