Over Museum Geelvinck

HET MUSEUM VAN VANDAAG .. EN MORGEN ..

Wat is een museum

Oorspronkelijk zou je een museum simpelweg kunnen karakteriseren als een instelling, die tot in de eeuwigheid een collectie beheert, onderzoekt en aan het publiek tentoonstelt. De huidige definitie is internationaal vastgesteld door het International Council of Museums (ICOM) en daarover is de afgelopen jaren veel discussie gaande. Het veranderende beeld over de essentie van het museum weerspiegelt zich ook in de taakopvatting van ons museum.

Huismuseum: levend erfgoed

Al meer dan drie decennia wordt ons museum in de eerste plaats gekenmerkt door het historische huis en de geschiedenissen van zijn bewoners in de uitgebreide 18e en 19e eeuw: hoe zij leefden, hoe hun handelen het leven van anderen wereldwijd maatschappelijk beïnvloedde en de sporen, die zij materieel en immaterieel ons hebben nagelaten. En dat is een heel breed veld: het imposante huis met zijn fraaie tuin, de buitenplaats met zijn parkaanleg en landerijen, het elegante interieur, waar gegeten, gedronken en muziek gemaakt werd. Maar ook de ontginning van venen en bossen, het inpolderen, het internationale handelsnetwerk, de culturele uitwisseling van zijde en porselein, en de productie van luxeproducten, zoals suiker, koffie, thee, tabak, cacao en specerijen, waarvoor goedkope arbeidskrachten, al dan niet vrijwillig, naar andere continenten werden gemigreerd en te werk gesteld; waarvoor oorlogen werden gevoerd en onwillige bevolkingsgroepen de mond werden gesnoerd of uitgemoord. En tevens de intellectuele ontwikkeling van de samenleving, welke tijdens die periode tot een schoksgewijze en wereldwijd bruut bevochten maatschappelijke omwenteling leidde, die op haar beurt de wortels vormden voor vele van de problemen, waar de wereld nu mee kampt.

Museum Geelvinck streeft er naar het verleden als levend erfgoed te presenteren: een porseleinen kopje is om koffie of thee uit te drinken, een muziekinstrument is gecreëerd om muziek te maken, een moestuin is bedoeld voor de productie van voedsel. Deze, veelal creatieve, ambachten vormen het levend erfgoed, dat onverbrekelijk aan het porseleinen kopje, het muziekinstrument of de moestuin verbonden is. Bij voorkeur presenteren wij deze in een contextuele samenhang. Door vaak verrassende, onverwachte verbanden te leggen, wordt de bezoeker aangezet zijn interpretatie van het verleden – en daarmee het heden – te overdenken.

Historisch groen en culinaire monumentenzorg

Tussen het Geelvinck Hinlopen Huis en zijn koetshuis aan de Keizersgracht strekt zich een voor stadse begrippen omvangrijke tuin uit met daarin de grootste tuinvijver van de Amsterdamse binnenstad. In deze tuin, ontworpen door de bekende tuinarchitect Robert Broekema op basis van historische stijlelementen, ontwikkelt het museum onder meer een rosarium met oude rozensoorten. Ook wordt als één van de eersten in de binnenstad gestart met ‘urban bee-keeping’. Ook ontwikkelt het museum onderzoek en een symposium naar de relatie tussen de stadstuin en de buitenplaatstuin. Het museum initieert het Slow Food Convivium Amsterdam Centrum en staat aan de wieg van de stichting Kastelen, Buitenplaatsen en landgoederen (sKBL). Onze tentoonstellingen over deze thema’s trekken internationaal de aandacht.

Geelvinck

Museum Geelvinck heeft zijn naam te danken aan het Geelvinck Hinlopen Huis, waar het in 1991 voor het eerst zijn deuren voor het publiek opende. Op zijn beurt draagt dat grachtenhuis aan de Herengracht te Amsterdam de naam van zijn bouwheer, Albert Geelvinck, en diens echtgenote, Sara Hinlopen, die het in 1687 betrokken. Hun erfgenamen en aanverwanten zouden het tot het einde van de Franse Tijd bewonen. Onderzoek wijst uit, dat deze familie een belangrijke rol speelt binnen de Amsterdamse regentenelite. Met name hun betrokkenheid bij de West-Indische Compagnie, de Sociëteit van Suriname en uiteindelijk de oprichting van de Nederlandsche Handelsmaatschappij geven aanleiding tot het ontwikkelen van tentoonstellingen en activiteiten in relatie tot dekolonisatie en migratie. Ook op andere vlakken geeft deze staatsgezinde en later sterk patriottische familie en hun aanverwanten interessante invalshoeken op de maatschappelijke ontwikkelingen van hun tijd.

Historische piano’s

In 1991 opende eveneens het Museum Sweelinck in het gelijknamige Conservatorium van Amsterdam aan de Van Baerlestraat (nu het Conservatorium Hotel): de belangrijkste Nederlandse collectie bespeelbare historische piano’s. Ons museum ontvangt een aantal instrumenten in bruikleen. Vanaf 2005 vinden wekelijks de Geelvinck Salon recitals plaats. Na de verhuizing van het conservatorium in 2007, wordt de volledige collectie onder vleugels van Museum Geelvinck gebracht. In 2010 ontwikkelen wij samen met de oude-muziekensembles BRISK, Musica Amphion en Camerata Trajectina het succesvolle wandelconcertconcept, dat in de jaren daarna ook in andere historische binnensteden zal worden uitgerold. Een jaar later gaat het eerste jaarlijkse Geelvinck Festival van start, vanaf de tweede editie het Geelvinck Fortepiano Concours, alsmede een internationale oproep voor nieuwe composities voor historische piano’s, en vanaf de derde editie het jaarlijkse wetenschappelijke symposium. In 2012 opent ons museum een dependance in de catacomben van de Posthoornkerk aan de Haarlemmerstraat met oefenruimtes voor conservatoriumstudenten van de afdeling ‘fortepiano’.

Internationale inbedding

In 2015 is Museum Geelvinck uitgegroeid tot een belangrijk grachtenmuseum, dat met een team van ruim zeventig vrijwilligers ruim 48.000 bezoekers per jaar ontvangt. Het werkt samen met musea, zoals het Rijksmuseum, Amsterdam Museum, Frans Hals Museum en Princessehof. In het buitenland werkt Museum Geelvinck regelmatig samen met musea in heel Europa, waaronder het Glinka Museum, State Pushkin Museum, Peterhof Museum Estate, Musée National d’Histoire et d’Art Luxembourg, Hetjens Museum, Städel Museum, Musée Ariana enz. Wij hebben tentoonstellingen gerealiseerd in het Palais des Nations Genève (UNOG), Pushkin Fine Art Museum Moskou, Palais Rohan Straatsburg en Kaohsung Museum of Fine Arts (Taiwan). Bovendien hebben wij in samenwerking met de Verenigde Naties internationale projecten op het terrein van erfgoedbehoud en culturele dialoog ontwikkeld. Ons museum is als institutioneel lid onder meer betrokken bij ICOM, DemHist, CIMCIM, ICOMOS en Europa Nostra.

Geelvinck Muziek Museum Zutphen

Echter, na een kwart eeuw, verhuist eind 2015, als gevolg van de naweeën van de bankencrisis, Museum Geelvinck uit het Geelvinck Hinlopen Huis. Helaas is een poging om Felix Meritis over te nemen dan mislukt, maar de collectie muziekinstrumenten kan worden ondergebracht in een nieuwe vestiging in het patriciërshuis ‘De Wildeman’ in de historische binnenstad van Zutphen. Ondanks haar eerdere toezegging voor continuïteit, beëindigt de gemeente Zutphen vanwege bezuinigingen, helaas al na vier jaar de samenwerking en is vanaf eind 2019 het Geelvinck Muziek Museum Zutphen noodgedwongen uitsluitend nog virtueel te bezoeken. Op de keper beschouwd, blijkt dit als gevolg van de enkele maanden later in volle hevigheid losbrekende Corona-crisis, een geluk bij een ongeluk: het museum kan zich nu concentreren op zijn online presentatie.

Netwerkmuseum

Inmiddels heeft Museum Geelvinck zich in de afgelopen tien jaar als ‘netwerkmuseum’ ontwikkeld: het plaatst en beheert historische piano’s in een groeiend aantal kastelen, buitenplaatsen en huismusea, en daar omheen organiseren wij muziekactiviteiten: ‘Geelvinck Muziek in Musea’. Daarnaast zijn wij in 2016 een nauwe samenwerking aangegaan met het Pianola Museum: ‘Geelvinck Muziek Musea’. Kijk onder locaties voor een overzicht. Er wordt gewerkt aan nadere samenwerking met andere muziekinstrumentenmusea in binnen- en buitenland.

Ook lagen er sedert begin 2020 plannen gereed voor een nieuwe vestiging in Kampen: depotruimte, broedplaatsen voor musici en componisten, publiek-toegankelijk restauratie-atelier voor tafelpiano’s met een leer-werkplek en een op fortepiano gespecialiseerde bibliotheek. Als gevolg van Corona is dit vooralsnog uitgesteld.

Geelvinck Early Piano Museum Amsterdam

Sedert 2012 heeft ons museum een vestiging in de catacomben van de Posthoornkerk aan de Haarlemmerstraat in Amsterdam. Deze imposante katholieke kerk in neo-gotische stijl uit 1860-1889, is de eerste naar ontwerp van Pierre Cuypers in Amsterdam. In eerste instantie werden de gehuurde ruimtes uitsluitend gebruikt als depot met oefengelegenheid voor conservatoriumstudenten. De intentie was om in het schip van de Posthoornkerk een regelmatig concertpodium te creëren. In 2014 vond daar de 4e editie van het Geelvinck Fortepiano Festival plaats. Helaas kon over verdere plannen geen overeenstemming worden bereikt met Stadsherstel Amsterdam, de eigenaar van het gebouw.

Nadat in 2015 nieuwe depotruimte in Zutphen beschikbaar kwam, kon de ruimte in de catacomben van de Posthoornkerk worden ingericht voor enkele topstukken uit onze collectie. Begin 2016 werd het als museumvestiging in gebruik worden genomen. Vanwege de bescheiden bezoekerscapaciteit, is deze locatie gericht op specifieke niche-doelgroepen. Activiteiten waren onder meer deelname aan een internationaal festival voor Koreaanse pianomuziek en recitals in het kader van Internationale Vrouwendag. Ook worden er CDs opgenomen en jaarlijks wordt er een examen afgenomen voor de vakopleiding voor pianotechnici. In mei 2020 zou het Geelvinck Early Piano Museum Amsterdam voor muzikale rondleidingen open gegaan zijn, maar als gevolg van Corona is dit vertraagd.

Landgoed Kolthoorn

Indertijd is Museum Geelvinck vanuit de buitenplaats Huize Kolthoorn in Heerde opgezet. Het administratief hoofdkantoor van de museumorganisatie en het depot zijn al die jaren aldaar gevestigd gebleven. Het Landgoed Kolthoorn met de gelijknamige villa werd in 1899 betrokken door het eind 19e eeuw gevierde kunstenaarsechtpaar Jan Kleintjes en Hedwig van Osselen. Hun werk is onder meer te vinden in de collecties van het Rijksmuseum, Stedelijk Museum, Tropenmuseum, Paleis Het Loo en de voormalige kunstcollectie van Frits Phillips. In voorgaande jaren had Museum Geelvinck met de gemeentes Heerde en Olst-Wijhe een goede samenwerking ontwikkelt, hetgeen resulteerde in onder meer de plaatsing van een monumentale ruitersculptuur. In de zomer van 2020 werd besloten de aanzienlijke collectie schilderijen en memorabilia van het echtpaar Kleintjes-van Osselen, hun atelier en de uitgestrekte tuin van de buitenplaats Huize Kolthoorn onder de vleugels van het museum te brengen. Het interieur en de tuin zullen zoveel mogelijk in de stijl van het schildersechtpaar worden hersteld en er wordt ruimte geschapen voor de plaatsing van een significant deel van de bespeelbare piano’s uit de collectie.

Netwerk Museum 

Museum Geelvinck is opgenomen in het Museumregister. Wij zijn onder meer actief betrokken bij de Nederlandse Museumvereniging, ICOM, DemHist, CIMCIM, ICLCM, ICOMOS, REMA-EEMN, Climate Heritage Network, Erfgoed Gelderland, OAM, sKBL, Interpret Europe, Europa Nostra, Slow Food, Europeana en andere.

Museum Geelvinck is supporter van Museums for Future en tevens van Citta Slow Heerde.