Radio 1, Dijkstra & Evenblij ter Plekke: Olst / Wijhe & de Basjkieren, 28 januari 2024

https://www.nporadio1.nl/fragmenten/dijkstra-en-evenblij-ter-plekke/4daf15e7-b7c4-46ea-b04b-b24ee406efa9/2024-01-28-hoe-de-basjkieren-ons-bevrijdden-van-napoleon

BNNVARA Dijkstra en Evenblij Ter PLekke

Dijkstra & Evenblij zijn voor hun radioprogramma ‘Ter Plekke’ in de gemeente Olst-Wijhe voor de vondst van een omvangrijk illegaal drugslab bij een boer op Fortmond. Jurn Buisman, directeur Museum Geelvinck, werd in het programma gevraagd om uitleg te geven over het monument voor de schipbrug van de Basjkieren in Wijhe. De schipbrug werd eveneens gelegd vanaf Fortmond over de IJssel.

Nederland bevrijd van de Oranjes
Het is het jaar 1813. Nadat Franse revolutionaire troepen onder leiding van Pichegru Nederland verlost hadden van Stadhouder Willem V en de invloed van de Pruisische koning, is de Bataafse Republiek feitelijk een vazalstaat van de Franse Republiek. Als Napoleon de macht naar zicht toetrekt en uiteindelijk het Keizerrijk uitroept, plaatst hij zijn broer Lodewijk als koning op de troon van het nieuwbakken Koninkrijk Holland boven de grote rivieren. Deze ontpopt zich als een waardig pleitbezorger van de Nederlandse belangen. Tot 1810: dan annexeert Napoleon het bij zijn Franse Keizerrijk. Dienstplichtige Nederlanders worden opgeroepen en ingedeeld bij het Franse leger.

Erik Evenblij & Frank Dijkstra, foto BNNVARA / Radio 1

Terugkeer van de Oranjes door de 6e Coallititie tegen Napoleon
In 1812 rukt Napoleon met een enorme legermacht op naar Moskou; het eindigt in een tragedie. In het voorjaar van 1813 weet Tsaar Alexander Ie van Rusland de koning van Pruisen over te halen om deel te nemen aan een coalitie met hem en Engeland. Ook de zoon en erfgenaam van de laatste stadhouder – neef van de Pruisische koning – is er bij aanwezig en mag zich aansluiten namens Nederland, waar deze aanspraak op maakt. Dit ondanks dat hij zijn aanspraken eerder door Napoleon had laten afkopen en compenseren. Voorwaarde was overigens wel, dat hij twee regimenten zou leveren voor de strijd, hetgeen niet volledig van de grond is gekomen: uiteindelijk kon de toekomstige Koning Willem I slechts één Oranje Regiment rekruteren en dat kwam pas in de 2e helft januari in het toen reeds door de geallieerde troepen bevrijde Nederland aan. Het vormde de basis van het huidige Nederlandse leger.

Na een reeks van kleinere veldslagen op de Duitse laagvlakte, brachten in oktober 1813 de geallieerde troepen Napoleons legermacht nabij Leipzig een gevoelig klap toe. In deze Volkerenslag waren de inzet van Kozakkenregimenten een belangrijke factor. Daarna achtervolgden de geallieerde de legers van Napoleon tot in Frankrijk en uiteindelijk leidde dit in het voorjaar van 1814 tot de abdicatie van de keizer. Frankrijk zou weer worden teruggebracht tot zijn ‘natuurlijke’ grenzen. In Nederland besteeg Koning Willem I de troon.

Kozakken of Basjkieren
Volgens de gangbare geschiedschrijving waren het de Russische Kozakken, die Amsterdam eind november 1813 bevrijdden uit de klauwen van Napoleon. Ook in Wijhe droegen zij hun steentje bij aan de onafhankelijkheidsstrijd. Maar in die geschiedschrijving wordt niet gerept over een kleine groep uitheemse bevrijders. Een militie van ruim 300 ruiters (M/V), die uitgedost in hun oosterse klederdracht als bedreven boogschutter op hun kleine paardjes de Franse troepen de schrik aanjoegen: de Basjkieren. Bovendien bewezen zij hun diensten als pontonniers: zij hebben de strategisch belangrijke schipbrug over de IJssel gelegd.

Luister naar Jurn Buisman, directeur van Museum Geelvinck, als hij vertelt over deze bevrijders van Wijhe. Zelf behoort hij tot het nageslacht van de burgemeester van Wijhe, die indertijd deze opmerkelijke groep Basjkieren in zijn dorpsgemeenschap moest verwelkomen: zij zouden zo’n zes weken hun basiskamp bij het dorp Wijhe opslaan.

Zie ook op www.geelvinck.nl : https://bashkirs.nl/nl/