Wat zeggen de Sterren?

Op de Utrechtse Sterrenwacht de Sonnenborgh vond zaterdag 24 januari een bijzondere overdracht plaats: Jurn Buisman (Geelvinck Hinlopen Huis) zette zijn handtekening onder een ingebonden verzameling sterrenkundige publicaties van zijn overgrootvader, prof. Albert Nijland, directeur van de sterrenwacht tussen 1898 en 1936. De bundel was bijeen gebracht door diens latere opvolger, prof. Kees de Jager, die tezelfdertijd zijn bundel van eerder verschenen, autobiografische artikelen, ‘Terugblik’, ten doop hield met een bescheiden symposium.

Prof. C. de Jager

Het bewogen leven van de astronoom prof. Kees de Jager (Texel,1921) gaf hem stof tot vele artikelen. Deze zijn in de loop van de afgelopen jaren onder meer gepubliceerd in Zenit, het magazine van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer en Sterrenkunde. De artikelen beschrijven een breed scala van ervaringen en observaties: van zijn tijd in Indonesië, zijn oorlogservaringen, zijn geboorte-eiland Texel en, vanzelfsprekend, zijn tijd op de Utrechtse sterrenwacht “Sonnenborgh” (1963-2003). Op veler verzoek, zijn deze nu gebundeld uitgegeven in ‘Terugblik, persoonlijke herinneringen aan opmerkelijke gebeurtenissen’, een uitgave van STIP Media, Alkmaar, 2014.

Prof. A.A. Nijland

Als directeur van de sterrenwacht woonde Kees de Jager in het huis van zijn voorgangers. De eerste bewoner was indertijd de wis-, natuur- en sterrenkundige prof. A.A. (Albert) Nijland (1868-1936), hoogleraar sterrenkunde en waarschijnlijkheidsberekening. In 1904 trouwde hij met de tien jaar jongere M.M.J. (Peggy) Moll (1878-1975) en zij kregen één dochter. Prof. Nijland heeft vooral naam gemaakt met zijn studie naar veranderlijke sterren.

Wat zeggen (veranderlijke) sterren?

Veranderlijke sterren vertonen periodiek een variabele helderheid, wat erop zou kunnen wijzen, dat zij op weg zijn naar het einde van hun bestaan. Zo zal ook de zon eens eindigen.

Prof. Nijland’s waarnemingen van veranderlijke sterren hebben hem beroemd gemaakt: ondanks het ongunstige Nederlandse klimaat met een vaak bewolkte hemel, bereikte hij een gemiddelde van 3000 helderheidsschattingen per jaar. De lezing van prof. De Jager tijdens het symposium ter gelegenheid van de presentatie van “Terugblik”, had dit levenswerk van zijn voorganger als onderwerp.

Een bezoek, dat een diepe indruk maakte

Ook prof. Nijlands kleindochter, M.M.J. (Margriet) Boele, is in 1933 nog op de sterrenwacht geboren. Zij is de moeder van de huidige bewoner van het Geelvinck Hinlopen Huis, Jurn Buisman. Als kleine jongen van tien jaar is deze samen met zijn broerje Marinus op voorspraak van hun toen nog levende overgrootmoeder, de weduwe van prof. Nijland, door de toenmalige bewoner, prof. Kees de Jager, rondgeleid in de sterrenwacht. Dit heeft grote indruk op de jongelui gemaakt. Jurn kreeg later van prof. De Jager ook nog een maankaart, waarop de krater, die vernoemd is naar zijn beroemde overgrootvader, staat aangegeven.

Gebundelde geschriften 

Tijdens de oorlog was de toenmalige student sterrenkunde Kees de Jager ondergedoken in de sterrenwacht, waar toen de opvolger van prof. Nijland, prof. Marcel Minnaert, woonde. Gedurende die tijd stuitte De Jager in de kelder van de sterrenwacht op publicaties van prof. Nijland. Hij heeft die zijn verdere leven bewaard en deze heeft hij, gebundeld en ingebonden, tijdens het symposium op 24 januari aangeboden aan de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Weer en Sterrenkunde om in de bibliotheek daarvan opgenomen te worden. Daarbij vroeg hij aan Jurn Buisman, als achterkleinzoon van prof. Nijland, om met hem deze bundel van diens publicaties ter gelegenheid van deze feestelijke overdracht mede te ondertekenen.