Psalmen van Zeelandia – 17e eeuwse muziek uit Nederland op het eiland Formosa – Sweelinck, Van Noordt en Vallet

Psalmen van Zeelandia

Iris Bouman – mezzo-sopraan, Alice Sheu – orgel en David van Ooijen – luit/verteller nemen u mee naar de zogenoemde Nederlandse Gouden Eeuw, een tijd van institutioneel, koloniaal geweld, raciale onderdrukking en slavernij. Maar er waren binnen dat grotere kader ook verhalen van naastenliefde, idealisme en persoonlijke inzet die tot op de dag van vandaag hun positieve sporen hebben nagelaten. Één van die verhalen gaat over Arnoldus Winsemius, dominee op Formosa.

In de 17de eeuw had de VOC een vestiging op Formosa, het huidige Taiwan. In 1624 begon ze aan de bouw van Fort Zeelandia en een daarbij gelegen handelsnederzetting. Naast handelaren en soldaten had de VOC ook dominees in dienst, die kerken en scholen stichtten in de binnenlanden van Formosa. Om te kunnen communiceren met de mensen op het eiland leerden de dominees één van de lokale talen, het Siraya. Ze stelden woordenlijsten samen en vertaalden bijbelteksten en psalmen. In 1662 verliet de VOC Formosa alweer, verslagen door de Chinese generaal Koxinga. Het Siraya stierf in de daaropvolgende eeuwen langzaam uit, totdat er in de 20ste eeuw weer belangstelling voor ontstond onder de oorspronkelijke bewoners van Taiwan. Met behulp van de oude woordenlijsten en vertaalde bijbelteksten zijn specialisten uit Taiwan en Nederland erin geslaagd het Siraya te reconstrueren. Tegenwoordig wordt de taal weer gesproken, waardoor de oorspronkelijke bewoners van Taiwan een deel van hun identiteit terug hebben gekregen.

Dit concert vertelt het verhaal van de Nederlanders op Formosa in de 17de eeuw aan de hand van de avonturen van Arnoldus Winsemius, een dominee uit Leiden die werkzaam was als missionaris op Formosa. Een nazaat van Arnoldus, de oud-politicus Pieter Winsemius, deed onderzoek naar zijn verre voorvader en schreef een gefingeerd dagboek over diens bewogen leven (Niet Zonder Tranen, Prometeus 2016). Dit dagboek wordt gebruikt om in een aantal korte voordrachten het verhaal van de VOC en de dominees op Formosa te vertellen, met speciale aandacht voor de muziek die er geklonken heeft. Arnoldus was namelijk niet alleen dominee en schoolmeester, hij liet de lokale bevolking ook zingen! Er zijn een aantal psalmen waarvan we uit de oude bronnen met zekerheid kunnen zeggen dat ze geklonken hebben op Formosa in de 17de eeuw. Deze psalmen zijn weer naar het Siraya vertaald. Aangevuld met 17de eeuwse muziek van Nederlandse componisten als Sweelinck, Huygens en Vallet ontstaat zo een prachtig beeld van de muzikale rijkdom die Nederland in de 17de eeuw te bieden had: devote muziek uit Nederlandse huiskamers en kerken, die via de schepen van de VOC zijn weg wist te vinden naar de bewoners van het verre Formosa. Zoals ook het Siraya via diezelfde VOC-schepen naar de Nederlandse archieven is gebracht om daar na vier eeuwen weer uit op te worden gedoken en tot klinken komt op podia in Taiwan en Nederland.

Arnoldus Winsemius (Leiden 1634 – Formosa 1661)

Iris Bouwman – mezzo-sopraan

Iris is een veelzijdige zangeres die zowel als solist als in koorverband werkzaam is. Ze studeerde aan de universiteiten van Utrecht, Berlijn en Salzburg, aan het Utrechts Conservatorium en aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze is een veelgevraagd solist in oratoria en vroegbarok repertoire en zingt daarnaast bij Amsterdam Baroque Orchestra & Choir, de Nederlandse Bachvereniging en het Haagse barokgezelschap Musica Poetica. Ook is ze de oprichtster van Ensemble Suspirium, een jong ensemble dat muziek uit de vroege barok op een nieuwe en verfrissende manier ten gehore brengt.

Alice Sheu – klavecimbel/orgel

Alice is gespecialiseerd in historische toetsinstrumenten uit de Barok en de Renaissance. Ze studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en het Utrechts Conservatorium. Alice won een prestigieus oude muziek prijs in Vlaanderen en is regelmatig te horen op historische instrumenten in collecties over de hele wereld. Alice zet zich in voor de verspreiding van oude muziek in haar geboorteland Taiwan en heeft daarvoor de Stichting Historical Keyboard Taiwan opgericht. Ze is bovendien artistiek directeur en de drijvende kracht achter het Taiwan Early Music Festival, wat in 2024 een bijzonder succesvolle editie had met maar liefst negen concerten in vijf steden.

David van Ooijen – luit

David van Ooijen bespeelt zijn luiten en gitaren al vele jaren op diverse podia: van een huiskamer in Groningen tot een operazaal in Teheran en van een kerkje bovenop een berg in Slovenië tot een tempel op een eilandje in Japan. Hij was te gast in Hirado, Japan, voor het geven van concerten en workshops, speelde tijdens de doopplechtigheid van Prinses Ariane, organiseerde concerten met Europese barokmuziek en traditionele Chinese muziek in Chongqing, China, en speelde diverse concerten in Mumbai, India. David van Ooijen is te horen op zo’n 40 CDs met diverse ensembles.

David van Ooijen is bestuurslid van de Stichting Guitars Support Children Foundation (guitarssupportchildren.org) en ambassadeur van de Ukulele Kids Club (theukc.org). Beide stichtingen hebben als doel het leven van achtergestelde kinderen te verbeteren.

In 2024 speelden Iris, Alice en David samen in het Taiwan Early Music Festival, met als één van de concerten de vertelling van Arnoldus Winsemius, ondersteund door een koor uit de Siraya gemeenschap.

Locatie

Luther Museum

Nieuwe Keizersgracht 570
1018 VG Amsterdam
Meer informatie