Terugblik Concert Willem Brons – Drie Geschenken: Bach, Schumann & Schubert

Op 25 juli 2021 speelde Maestro Willem Brons in het Luther Museum Amsterdam een pianorecital met Bach, Schumann en Schubert, onder de noemer Drie Geschenken. Willem legt uit in welke zin deze composities elk als een geschenk beschouwd kunnen worden – als een huwelijksgeschenk aan een echtgenote, als opdracht aan een geheime liefde en als een geschenk aan de muzikale wereld.

DRIE  GESCHENKEN

Bach componeerde rond 1721 zes Franse Suites. Het was een geschenk aan zijn tweede vrouw Anna Magdalena, met wie hij in dat zelfde jaar mee in het huwelijk getreden was.
Bachs eerste vrouw was namelijk niet lang hiervoor gedurende een van Bachs dienstreizen plotseling gestorven. Toen Bach terugkeerde was zij niet alleen al overleden maar zelfs al begraven.Wat een schok! Anna Magdalena was een begaafde zangeres en waarschijnlijk zelfs een goede klavierspeler. De Franse Suites worden zelden in de concertzaal gespeeld. Het is eigenlijk huismuziek maar dan wel van uitzonderlijke kwaliteit. De 1e Franse Suite is geschreven in de toonsoort d klein. Dat is niet zozeer een droevige toonsoort maar wel een serieuze. Ook leent deze toonaard zich voor devotie en dat is wat we zo fraai horen in de expressive Sarabande.De schrijfwijze ervan doet denken aan een koor. Daarom zou deze Sarabande absoluut niet misstaan in een Cantate of een ander religieus getint werk.Bach maakte overigens geen enkel onderscheid tussen sacrale/religieuze en wereldlijke muziek.
Muziek was voor hem immers een Godsgeschenk: Donum Dei.

De Allemande is vooral melodisch. De Courante meer gedreven. Tijdens de twee Menuetten horen we meer elegantie. De Gigue daarentegen is uitermate vitaal en dat heeft alles te maken met het strak volgehouden ritme.Al met al is de eerste Franse Suite een werk met allure en een prachtige opening van een bijzondere serie.

Robert Schumann: Kreisleriana 

Kreisleriana is een van Schumanns meest persoonlijke en tegelijkertijd meest diepgaande composities. Het werk werd gecomponeerd in een uiterst moeilijke periode van zijn leven.Schumann was hevig verliefd op Clara Wieck, de zo talentvolle dochter van zijn pianoleraar Friedrich Wieck, die er alles aan deed om het contact tussen beide gelieven onmogelijk te maken. In dit werk worden we ons bewust van Schumanns radeloosheid maar tegelijkertijd ervaren we zijn mateloze tederheid. Een wonderlijke combinatie! Schumann was van mening dat in hem twee totaal verschillende persoonlijkheden huisden: enerzijds de symbolische figuur Florestan – de hartstochtelijke, anderzijds Eusebius – de bedachtzame, de dichter, de dromer. Maar Schumann had ook nog een derde symbolische figuur in gedachte: Meister Raro: deze Meister moest beide figuren met elkaar verzoenen zodat er geen gespleten persoonlijkheid zou kunnen ontstaan. Wat Schumann hier zegt geeft precies het gecompliceerde probleem aan waar de vertolker voor staat. Hij moet een synthese tot stand brengen tussen essentiële tegenstellingen. Er is een Nederlandse pianist geweest die gezegd heeft dat Schumann als persoonlijkheid nooit ouder is geworden dan 16 jaar! Maar dat is nu precies wat zich afspeelt als je Schumann verkeerd interpreteert. Dan wordt het inderdaad onevenwichtig. Maar dat is dan de fout van de vertolker die Meister Raro niet begrepen heeft.Je zou kunnen zeggen dat in passages die de hartstocht van Florestan vertolken ook iets van de tederheid van Eusebius moet doorklinken. Anderzijds moet in de meest dichterlijke momenten ook iets van Florestan te bespeuren blijven.
Dat is geen eenvoudige opgave. Schumanns Kreisleriana werd opgedragen aan Chopin maar – zoals Schumann zelf eens zei – waren al zijn pianowerken in die tijd heimelijk aan Clara opgedragen. De Kreisleriana is dus ook een geschenk.

Franz Schubert: Sonate in A groot, D959

Schubert heeft veel prachtige sonates geschreven maar de sonate in A groot D 959 is wellicht de meest veelzijdige die hij ooit gecomponeerd heeft.
Het werk heeft soms zelfs een symfonische allure. Schubert was overigens niet louter een melancholicus zoals vaak gedacht wordt. Nee, hij beschikte wel degelijk ook over een optimistische kant. 
Muziek maken, onophoudelijk componeren was zijn levensbestemming en dat gaf hem de nodige energie en zelfs gevoelens van geluk.
Levensvreugde is in deze sonate ruimschoots aanwezig, vooral ook aan het eind van het laatste deel. Maar de keerzijde van het leven: de dood en alles wat daarmee samenhangt was voor hem ook iets waar hij volkomen vertrouwd mee was.
Je hoort in zijn muziek dan ook regelmatig passages die als levensbedreigend op de luisteraar kunnen overkomen.
Dat is vooral te horen in de middelste sectie van het tweede deel. We beleven hier een regelrechte nachtmerrie. Leven en dood zijn realiteiten. Maar de muziek van Schubert heeft nog veel meer te bieden dan dat.
Regelmatig wordt je ervan bewust dat Schubert de realiteit ontstijgt en een wereld verklankt die we ons niet of nauwelijks kunnen voorstellen. Op dat moment krijg je zelfs het gevoel dat hij los komt van het fenomeen tijd. Dat is zo specifiek voor Schubert en kan zelfs als uniek beschouwd worden. Wat ook zo frappant is: Schubert kan zich op een volstrekt natuurlijke manier verplaatsen vanuit de realiteit naar een droomwereld, die soms zeer dicht in de buurt komt van transcendentie. Om dit als vertolker goed te realiseren is geen eenvoudige opgave. Dat kan alleen als ook het publiek bereid is dit proces te volgen en intens te beleven.
Deze sonate is een geschenk aan de muzikale wereld.